Lezing Anne Doedens over de Terschellinger zeevarenden in de Gouden Eeuw.
Dinsdagavond 8 november organiseerde de cultuurhistorische vereniging Schylge myn Lântse een najaarslezing. Historicus Anne Doedens vertelde in De Kraak over zijn vriend, wijlen Jan Houter (Jan van Vlieland) en de Terschellinger zeevarenden in de Gouden Eeuw. De lezing is goed bezocht.
Anne en Jan hebben samen diverse boeken over de historie van de Wadden gepubliceerd. Het meest recente boek is op 29 oktober 2022 uitgekomen, maar Jan Houter maakte dat helaas niet meer mee. Daarom is het boek vorige week op Vlieland gepresenteerd en aangeboden aan mevrouw Erna Houter. Deze week was de beurt aan Terschelling. Tijdens de lezing ontving kunstenaar en illustrator Frans Schot, een goede vriend van Jan, een exemplaar van de nieuwe uitgave.
De verhalen in het boek zijn gebaseerd op archiefonderzoek. In de 17de en 18de eeuw werd de geschiedenis opgeschreven door notarissen, legde Doedens uit. Hoe leefde de gewone man op zee, wat waren de vaargebieden, welke goederen vervoerde men, waren er schades enzovoorts, alles wat aan boord gebeurde werd door notarissen opgetekend. Samen met Jan heeft hij twaalf jaar besteed aan onderzoek en daarbij werden diverse, ook buitenlandse, steden bezocht.
Anne vertelde, ondersteund door prachtige illustraties van schepen en kaarten, over vijftien Terschellinger zeevaarders die de wereldzeeën bevoeren. De reizen varieerden nogal, via de zeegaten het Marsdiep en het Vlie voeren ze naar de Oostzee, Engeland, het Middellandse zeegebied en Indië. Die zeereizen waren zeer belangrijk voor de republiek. Anne durfde zelfs te beweren dat zonder de zeevarenden van de 17de eeuw, er geen Gouden Eeuw zou zijn geweest. Enkele van de Terschellingers werden ook zeer vermogend en vestigden zich in Amsterdam. De aanwezigen kenden natuurlijk Willem Barentsz, maar ze kregen op deze avond ook veel informatie over onbekende Terschellinger zeevarenden in de Gouden Eeuw.
In zijn slotwoord vroeg Anne de eilanders te waken over de waarde van de eigen cultuurhistorie. De Waddeneilanden kennen een waardevolle cultuurgeschiedenis en discussie houdt de geschiedenis levend. Hij wil graag, zoals hij ook samen met Jan Houter de historie van Vlieland heeft onderzocht, zijn onderzoek naar de historie van Terschelling voortzetten.
Oproepje
Mijn naam is Temmo de Hek. Ik heb een groot deel van mijn leven op Terschelling gewoond. Maar na lang twijfelen besloot ik om mijn droom na te jagen om televisie programma’s te maken. Na allerlei omzwervingen werd ik toegelaten op de Media Academie om daar een echt vak te leren. Mijn eiland blijft altijd trekken. Mijn familie komt er immers vandaan. En liggen begraven op de oude begraafplaats onder de Brandaris. Mijn grootouders Willem de Hek en Mina de Hek-Muijskens, en mijn overgrootouders Willem Huiberts de Hek (de eerste ‘de Hek’ op Terschelling) en Grietje de Hek-Stobbe. Zes jaar geleden besloot ik om een film over mijn familie te maken. Bij hun graven hoort een verhaal. Maar hoe zit het dan met de andere personen die er liggen? Hoort daar een verhaal bij? Reden voor mij om verder te gaan zoeken. Natuurlijk hoort er bij elk graf en bij elke persoon daar een verhaal. Soms kort en krachtig soms meeslepend mooi, soms spannend of ook zelfs grappig. Het bleek een heel gepuzzel. Van veel graven is helaas niets meer bekend. Van een enkel graf willen de nabestaanden niet mee werken. Gelukkig zijn er van de meeste graven nog feiten te vinden, verhalen te vertellen. In veel gevallen is het me gelukt om de nabestaanden te vinden. Na een schoorvoetend begin werd ik verrast door het grote aantal verhalen. Wat een bijzondere ervaring. Vol trots vertellen deze mensen mij hun verhaal. Ik heb nog niemand hoeven overtuigen van het belang. Al deze mensen hebben Terschelling gemaakt tot wat het nu is. En werkelijk, er liggen boeren, burgemeesters, schoolmeesters, bakkers, stratenmakers, moeders, vaders, jonge kinderen en zoals Annie Feenstra in haar gedicht Liz mi del zo mooi treffend noemde Nest Redders en Reders.
Veel verhalen gaan over reddingen, drenkelingen, over armoede en over honger. Over de oorlog en over grote gezinnen vaak met ook veel kindersterfte. Over de ramp met de loodsschoener in 1925 waar dertien Terschellingers bij omkwamen. Over het goudschip de Lutine. Ook daarvan liggen er drenkelingen begraven op de plek waar nu het voetpad loopt tussen het parkeerterrein en de Brandarisstraat. Al deze verhalen probeer ik te verzamelen en vast te leggen op film. Mijn bedrijf TEM-Media producties kon de eerste twee delen produceren met een bijdrage van de Gemeente Terschelling. Deel 3 en deel 4 worden geproduceerd door zeer ruime bijdrages van onder andere Schylge Myn Lântse, het Dirk Mentzfonds en de Stichting Ons Schellingerland. Het geeft aan hoe groot het belang is om onze gezamenlijke geschiedenis te bewaren. En dat is mijn drijfveer. Het vastleggen van al deze verhalen zodat deze mensen niet vergeten worden. Te midden van het bruisende dorp nemen ze stilletjes hun plaats in, tussen de bewoners en toeristen. Er is altijd ruimte voor nieuwe verhalen. Mocht je mee willen werken aan de film laat het me dan weten. Zelfs de kleinste verhalen zijn belangrijk! Temmo de Hek bel 0640822074 of mail temmedia@mail.com
“An è Reis” in De Stilen.
Een aantal jaren geleden kregen Lieuwe Kaspers, Piet Luidenga, Martijn Schot en Frans Schot het idee om films te vertonen in de recreatiezaal voor de bewoners van de Stilen. Martijn en Lieuwe hebben in de afgelopen jaren veel films over Terschelling gedigitaliseerd. Deze zijn te zien op een site via You Tube – “Terschelling films van vroeger” met ruim 80 films over allerhande onderwerpen binnen de eilander cultuur. Zij lanceerden dit idee bij het bestuur van de Cultuur Historische Vereniging Schylge Myn Lântse. Een heel goed initiatief en SML bombardeerde hen meteen als werkgroep “Terschelling films van vroeger”. Ook Saskia Pals, coördinator welzijnsactiviteiten van De Stilen, nam het plan enthousiast aan. De eerste filmvertoning vond plaats op vrijdagmiddag 9 september met ruim 40 genodigden, waaronder burgemeester Caroline van de Pol en maar liefst drie eeuwelingen, mevrouw Zantema, mevrouw Brevet en de heer Kaspers.
De aanwezigen genoten met volle teugen van de in 2005 gefilmde en digitaal vastgelegde uitvoering van de Meslânzer musical “An è Reis”, gespeeld en gezongen door de toneelvereniging “Welkom Binnen”, met muziek door eilander muzikanten. Jo Smit schreef de teksten in `t Meslânzers op bestaande melodieën van bekende Terschellinger liedjes. In de pauze werden de aanwezigen vanuit Schylge Myn Lântse getrakteerd op koffie met opgespoten pondkoek. Wegens de enthousiaste reacties van de aanwezigen is besloten om vanaf half oktober om de drie weken op vrijdag een filmmiddag te organiseren. De eerstvolgende filmmiddag is gepland op vrijdag 28 oktober.