Toneelstuk Website Film Aaster Joonpraters
In het voorjaar van 2023 hebben we kunnen genieten van het toneelstuk van de Aaster Joonpraters “Yn ‘e Snee”. Het verhaal ging over een aantal Terschellingers die ingesneeuwd raakten in een geïsoleerd hotel in Zwitserland, daar maakten ze griezelige taferelen mee. Het stuk is op drie avonden en een middag opgevoerd, alle voorstellingen waren in de voorverkoop in een mum van tijd uitverkocht. Het waren gezellige avonden in Dorpshuis De Stoek in Hoorn en het was een geweldige prestatie van de leden van de toneelverenging en hun begeleiders. Petje af!
In aanloop naar de uitvoeringen was het idee ontstaan de voorstelling op beeld vast te leggen om daarmee het toneelstuk ook te bewaren voor volgende generaties. Door financiële bijdragen van Schylge myn Lântse en Jaap Bos, en een eenmalige subsidie van de Gemeente Terschelling is dat gelukt. Het toneelstuk is door de crew van Terschelling TV op beeld gezet.
Nadat de leden van de Aaster Joonpraters de film tijdens een gezellige avond gezamenlijk hebben bekeken is het nu tijd om de film openbaar te maken en kunnen jullie de beelden nog eens rustig bekijken en genieten van het gesproken dialect; het Aasters en een beetje Westers.
Veel kijkplezier.
Link naar de film: https://youtu.be/viHGOOydmqM
700 jaar Kampen en Terschelling
Op 28 september dit jaar was het maar liefst 700 jaar geleden dat Kampen en Terschelling afspraken maakten over de betonning van de route tussen Kampen en Terschelling en het bouwen van de eerste Brandaris.
Enthousiast geworden door de lezing van Cor Adema over de historische band tussen Kampen en Terschelling eerder dit jaar, hebben Barbara Wagenaar-Doeksen en Pieter van der Meer, met financiële steun van de Cultuurhistorische Vereniging Schylge myn Lântse, de West Aleta Singers, Stichting Willem Barentsfonds, Stichting Beheer Wakend Oog, en het Stadsarchief Kampen een busreis naar Kampen georganiseerd.
Zaterdag 30 september was het zover en ging een groot aantal Terschellingers richting Kampen. Daar hield Cor Adema een presentatie over de geschiedenis tussen beide plekken. Kampen had stenen en balken geleverd voor de bouw van een baken in ruil voor eeuwigdurende vrijstelling van heffingen. Adema haalde dit aan toen voor de replica van de Kamper kogge liggeld werd gevraagd. Oud-burgemeester Johannes van Blommestein vulde deze anekdote verder aan, dat de Kamper kogge gratis mag liggen, maar dat eilanders een borrel kunnen halen op het schip. Vervolgens begeleidde Cor, samen met zijn dochter als tweede gids, een rondwandeling door Kampen. Daarbij werd een bezoek gebracht aan de Kogge-werf, het scheepstype dat in die tijd op die route voer. Tijdens de lunch werd door Barbara en Pieter aan Sander de Rouwe, burgemeester van Kampen, een beeldje overhandigd ter herinnering aan dit heuglijke feit.
Ben je nieuwsgierig geworden? In de winteruitgave van ons blad komt een artikel over de lange historie tussen Kampen en Terschelling. Ben je nog geen lid van Schylge myn Lântse, aanmelden kan via deze website. Daarmee ontvang je viermaal per jaar ons blad.`
Wij, Claes Richter van Schellinghe, zijn mederechter en de gemeente van Schellinge, maken bekend aan allen die deze brief zullen zien en horen lezen met kennisneming van de waarheid begroeten wij God, want er is grote schade ontstaan aan zowel lijf en goed wanneer het Vlie binnen wordt gevaren. Om deze reden hebben wij, Claes Richter, onze mederechter en gemeente van Schellinge, hulp gevraagd bij de stad Kampen. Wij willen namelijk een voorhuis oftewel een baken waarop de gezamenlijke koopmannen en hun waar op af kunnen varen en mede hun lijf en goed mogen onderbrengen. Wij beloven hen met goede trouw en leggen vast in een oorkonde, deze brief, dat de burgers van Kampen, noch hun goederen, noch hun schepen en de daarbij horende goederen tot in de eeuwigheid en nooit meer belasting of geld hoeven af te staan bij dit voorhuis of baken of om het Vlie in of uit te zeilen, omdat de stad Kampen de stenen en balken heeft bekostigd en het voorhuis heeft aangelegd. Verder mocht de stad van Kampen in de toekomst een ander baken bouwen of het Vlie van Schellinge wil oversteken beloven wij dat wij dit de stad Kampen willen gunnen en stellen vast alle rechten die wij hierboven hebben beschreven te behouden. In deze oorkonde leggen wij vast dat de burgers en gemeente van Kampen deze rechten behouden tot in eeuwige dagen en onverbroken van kracht blijven. Zo hebben wij Claes en de gemeente van Schellinge onze zegel aan deze brief gehangen. Gegeven in het jaar van onze heer 1323 op sint Michielsavond ([woensdag]28 september).
Website
Al meer dan een jaar geleden kwam het bestuur van de vereniging tot de conclusie dat deze website verouderd is. Hij is niet goed vindbaar, hij is lastig leesbaar op een telefoon en niet echt aantrekkelijk. Hij is ook statisch en er staat te weinig iets nieuws op de website. Dat moet veranderen. De oorzaak ligt aan de niet echt gebruiksvriendelijke achterkant. Het is lastig om de website op een goede en overzichtelijke manier te plaatsen.
Dat willen we veranderen, maar dat is niet zo eenvoudig en zeker niet goedkoop. Om al onze wensen te realiseren is veel geld nodig. Daarom heeft Schylge myn lântse een aanvraag voor subsidie ingediend bij het Iepen Mienskip Fûns. Deze aanvraag is gehonoreerd! Dat betekent dat we dit najaar beginnen met het ombouwen van deze website naar een nieuwe meer toegankelijke website, die op elk apparaat te lezen is.
Met een meer gebruiksvriendelijke website is het ook veel beter mogelijk om meer actueel nieuws te publiceren, maar ook bijvoorbeeld projecten veel beter en sneller bij te houden op de website. Een website die ook veel meer kan bieden voor mensen die onderzoek willen doen naar de cultuurhistorie op Terschelling.
De vereniging heeft Vincent Zwart benaderd om deze klus te klaren en we hopen dat in de zomer van 2024 de nieuwe website een feit is.
Pieter Breuker lezing
Poly raasde over Nederland toen Pieter Breuker op uitnodiging van de cultuurhistorische vereniging Schylge myn Lântse en Boekhandel Funke op weg was naar Ons Huis op West voor zijn lezing over zijn cultuurhistorische boek “Op naar Terschelling! Pioniers, badgasten en toeristen (1581-1940)”. Gelukkig had de veerdienst geen last van de storm en ging de overtocht naar Terschelling voorspoedig. Dat was in het verleden wel anders. Het eiland was eeuwenlang vaak moeilijk bereikbaar, totdat er in 1883 een vaste stoombootverbinding kwam.
Pieter woonde in Skingen, een terpdorp ten westen van Leeuwarden. Vanuit zijn geboortedorp kon je de lichtstralen zien van de Brandaris, 32 kilometer verderop. Dat maakte hem nieuwsgierig en vanaf het eerste begin dat hij Terschelling bezocht (1959) heeft dit eiland hem gefascineerd.
Vóór hem zijn er duizenden anderen op het eiland geweest, dat zette hem aan het denken. Wat zochten ze op Terschelling, wie waren het en hoeveel, waar kwamen ze vandaan, hoe reisden ze naar en op het eiland, waar vonden ze onderdak en hoe verliep hun contact met de Terschellingers? Breuker heeft met medewerking van Museum ’t Behouden Huys, andere eilanders en op basis van honderden schriftelijke bronnen vier jaar lang onderzoek gedaan. Hij vertelde woensdagavond onder meer over “zijn” elf pioniers, vaak kunstenaars en geleerden, zoals de cultuurhistoricus Joost Halbertsma, die het dorp West met een klein Italiaans zeestadje aan de voet van een kleine berg vergeleek, en de botanicus Franciscus Holkema, in 1868 de ontdekker van de cranberry, de “schoone nieuwelinge”.
Kort na 1900 brak de nieuwe tijd aan en kwam het toerisme tot ontwikkeling door het in de vaart brengen van de Minister Kraus (1907), de oprichting van de VVV in 1908, de verharding van de Hoofdweg in 1910 en de busdienst van Cupido (vanaf 1911). Eerst met de paardentram, vanaf 1922 met echte bussen, met mevrouw Aatje Cupido als eerste vrouwelijke buschauffeur van Nederland. Op 5 juli 1923 nam rederij Doeksen de Terschellinger Stoomboot Maatschappij (TSM) over, precies honderd jaar voor de lezing! En in de jaren dertig wilde de KLM zelfs op Terschelling gaan vliegen, maar er ontbrak een geschikte locatie.
De ontwikkelingen gingen snel. Pieter Breuker schetste het beeld tot 1940 in zijn lezing en de aanwezigen werden meegenomen door de tijd. Pas met de oprichting in 1916 van het Badpaviljoen bij Paal 8 werd Terschelling als laatste van de Waddeneilanden een ‘echte’ badplaats. Volgens velen kwam het toerisme na WO-II op gang, maar wist je dat er in de jaren dertig al ca. tien- tot vijftienduizend (dag)toeristen per jaar naar het eiland kwamen? Een tipje van de sluier…. De “Lutine” was destijds een van de trekpleisters. In 1933 werd met de ”Toren van Beckers” naar goud gezocht en in 1938 lag de “Karimata” te baggeren tussen Vlieland en Terschelling. Kortom een prachtig verhaal, verteld door een bevlogen wetenschapper, die de ongeveer 45 aanwezigen een interessante avond heeft bezorgd met veel nieuwe informatie, ook over al bekende onderwerpen.
Programma project van Terschelling “CARE Schylge”
Liz my del
In juli 2022 ontving Schylge myn Lântse een subsidieaanvraag van Temmo de Hek, voor het vervaardigen van twee films in de serie “Liz me del”. We hebben hierop positief gereageerd.
Film nummer 3 in de verhalenserie over graven en de begravenen onder de Brandaris op Terschelling is nu gereed en deze kunnen jullie online bekijken op het Youtubekanaal van Temmo de Hek
Volg de link: Youtube https://www.youtube.com/watch?v=mxaGj3cwzX0
Hét archeologie project van Terschelling “CARE Schylge” gaat van start!
In de zomers van 2023 tot 2028 gaat de Universiteit van Amsterdam samen met studenten én eilanders archeologisch onderzoek op het eiland uitvoeren. Tijdens CARE Schylge gaan we de tot nu toe onbekende geschiedenis van het eiland ontdekken. Met lezingen, boringen, surveys, metaaldetectie, proefputjes en zelfs drones proberen we alle geheimen te ontrafelen. Zo gaan we op zoek naar de eerste Brandaris, het kasteel van Aremberg, de verdwenen dorpen Wolmerum, Hierum, Allum, Stortum en nog veel meer.
Woon je op Terschelling en wil je meedoen? Kijk dan op onze gloednieuwe website www.careschylge.nl! Bij grote belangstelling geldt de volgorde van aanmelding, dus wees er snel bij!
Vanaf eind december heeft Schylge myn Lântse meegedacht aan het voorbereiden van het meerjarige archeologie project op Terschelling. Een vooraankondiging staat in het boekje van S.m.l., voorjaar 2023, pagina 3.
Er is meer informatie over het project! Het project duurt dit jaar van 12 juni t/m 7 juli. Van 12 t/m 16 juni bestaat het project ‘CARE Schylge’ uit lezingen (over onder andere het landschap en de historie van Terschelling) die op de Universiteit van Amsterdam worden gepresenteerd. Deze lezingen worden digitaal gemaakt, zodat ze online kunnen worden bekeken/ beluisterd.
Ledenvergadering
Op donderdagavond 20 april hield onze cultuurhistorische vereniging Schylge myn Lântse haar jaarlijkse algemene ledenvergadering in het Maritiem Instituut Willem Barentsz te West Terschelling. Vooraf aan de vergadering vertelde Marcel Krijnen, vanuit het managementteam van het MIWB, over de ontwikkeling van de zeevaartschool. In 1875 opgericht als school voor zeevarenden en uitgegroeid tot een modern instituut in de huidige vorm. Het was een interessant verhaal en iedereen was onder de indruk van de studiemogelijkheden en alle activiteiten van het Maritiem Instituut. Het was voor de meeste bezoekers ook de eerste indruk van het in 2019 fraai vernieuwde gebouw.
Vervolgens opende waarnemend voorzitter Remko Pals de ledenvergadering. Op deze goed bezochte avond werden het jaarverslag, met hierin onderwerpen die het eiland aangaan, sponsorverzoeken en activiteiten over 2022 en het financieel verslag gepresenteerd, ondersteund door diverse foto’s. Zo werden de aanwezigen meegenomen door het jaar 2022.
Na het doornemen van de financiële jaarcijfers en de begroting kwamen de bestuursverkiezingen aan de orde. Penningmeester Nienke Bakker was aftredend en niet herkiesbaar en als aanvulling op het bestuur werd een algemeen lid gevraagd. In het voorjaar van 2022 had Gea van Essen, vanwege haar benoeming als wethouder van de gemeente Terschelling, haar voorzitterschap overgedragen aan Remko Pals. Hij was vanaf die tijd waarnemend voorzitter. Op voordracht van het bestuur is Marja Duerden-Ruijg benoemd tot penningmeester, Nienke Schol tot algemeen bestuurslid en Remko Pals is van waarnemend voorzitter benoemd tot voorzitter van de vereniging. Nienke Bakker werd bedankt voor haar inzet voor de vereniging. Ze kreeg bloemen en een attentie voor haar werkzaamheden.
Daarna kregen de redactie van SML, de stichting erfdeel, het Huske op e Hoek, de musea ’t Behouden Huys en de bunkers, en werkgroepen zoals “Films fon Froeger”, “Meslȃnzer woordenboek” en “Mimmetaal” het woord en allen vertelden over het afgelopen jaar en de plannen voor 2023. Het moet gezegd dat er veel gedaan wordt op cultuurhistorisch gebied en dat voor een groot deel door vrijwilligers, een rijkdom voor het eiland.
Na de rondvraag werd de vergadering gesloten en was het officiële deel afgerond. Onder het genot van een hapje en drankje werd er nog gezellig nagepraat. Met dank aan de zeevaartschool voor de hartelijke ontvangst.
Inloopdag
Op 21 maart organiseerden we, in samenwerking met medewerkers en vrijwilligers van het zorgcentrum, de Inloop dag van Schylge myn Lântse. Dit is een dag met een speciaal thema voor iedereen die iets over de cultuurhistorie van Terschelling wil weten. De locatie is goed bereikbaar, er is voldoende parkeergelegenheid en de bus stopt voor de deur.
Het thema was Yn’e Snee. We vonden dat dit thema mooi aansloot bij het toneelstuk van de Aaster Joonpraters eerder deze maand. Terschelling in de winter, met een doorlopende diavoorstelling van de werkgroep “Films fon Froeger”.
De ruimte in de grote zaal van de Stilen was gezellig en effectief ingericht. Je kon herinneringen ophalen aan de hand van fotoboeken van Tjeb Cupido en wijlen Peter van Riessen en winterse voorwerpen uit het depot van museum ’t Behouden Huys.
Het was een gezellige dag. De bewoners schoven aan bij de koffie met heerlijke mini-kozakken en er waren ca veertig bezoekers.
Herinneringen werden opgehaald en sterke verhalen werden verteld. Volgend voorjaar organiseren we deze dag weer.
Met dank aan De Stilen voor de gastvrijheid en aan Saskia Pals, de vrijwilligers Cees Rijf en Marga Wortel voor het organiseren van deze dag.
Klucht Yn ‘e snee
Op 6, 8, 10 en 11 maart voerde de toneelclub De Aaster Joonpraters vier keer de klucht Yn ‘e snee op onder leiding van regisseur Geeske Roos. De opvoeringen vonden plaats in De Stoek. De Stoek was helemaal uitverkocht. Het toneelstuk was een groot succes.
De toneelclub heeft in de winter van 2019/2020 al de Aaster teksten gemaakt, maar vanwege Covid-19 was het niet mogelijk om het stuk eerder op te voeren. Vorig jaar september is de club begonnen met repeteren om nu een mooie voorstelling te kunnen presenteren.
Na afloop kregen alle mensen die meegewerkt hebben aan deze voorstelling van Schylge myn Lântse een groepsfoto en een sneeuwbol als bedankje en een bijdrage voor een afsluitend etentje
De uitvoering is op film vastgelegd. Op een later tijdstip zal Schylge myn Lântse bekend maken hoe en waar deze film terug te zien is.
De Aaster Joonpraters blijven zich natuurlijk bezig houden met het Aasters, maar hoe dat is nog niet helemaal duidelijk. Nieuwe ideeën zijn van harte welkom.
Lezing Anne Doedens over de Terschellinger zeevarenden in de Gouden Eeuw.
Dinsdagavond 8 november organiseerde de cultuurhistorische vereniging Schylge myn Lântse een najaarslezing. Historicus Anne Doedens vertelde in De Kraak over zijn vriend, wijlen Jan Houter (Jan van Vlieland) en de Terschellinger zeevarenden in de Gouden Eeuw. De lezing is goed bezocht.
Anne en Jan hebben samen diverse boeken over de historie van de Wadden gepubliceerd. Het meest recente boek is op 29 oktober 2022 uitgekomen, maar Jan Houter maakte dat helaas niet meer mee. Daarom is het boek vorige week op Vlieland gepresenteerd en aangeboden aan mevrouw Erna Houter. Deze week was de beurt aan Terschelling. Tijdens de lezing ontving kunstenaar en illustrator Frans Schot, een goede vriend van Jan, een exemplaar van de nieuwe uitgave.
De verhalen in het boek zijn gebaseerd op archiefonderzoek. In de 17de en 18de eeuw werd de geschiedenis opgeschreven door notarissen, legde Doedens uit. Hoe leefde de gewone man op zee, wat waren de vaargebieden, welke goederen vervoerde men, waren er schades enzovoorts, alles wat aan boord gebeurde werd door notarissen opgetekend. Samen met Jan heeft hij twaalf jaar besteed aan onderzoek en daarbij werden diverse, ook buitenlandse, steden bezocht.
Anne vertelde, ondersteund door prachtige illustraties van schepen en kaarten, over vijftien Terschellinger zeevaarders die de wereldzeeën bevoeren. De reizen varieerden nogal, via de zeegaten het Marsdiep en het Vlie voeren ze naar de Oostzee, Engeland, het Middellandse zeegebied en Indië. Die zeereizen waren zeer belangrijk voor de republiek. Anne durfde zelfs te beweren dat zonder de zeevarenden van de 17de eeuw, er geen Gouden Eeuw zou zijn geweest. Enkele van de Terschellingers werden ook zeer vermogend en vestigden zich in Amsterdam. De aanwezigen kenden natuurlijk Willem Barentsz, maar ze kregen op deze avond ook veel informatie over onbekende Terschellinger zeevarenden in de Gouden Eeuw.
In zijn slotwoord vroeg Anne de eilanders te waken over de waarde van de eigen cultuurhistorie. De Waddeneilanden kennen een waardevolle cultuurgeschiedenis en discussie houdt de geschiedenis levend. Hij wil graag, zoals hij ook samen met Jan Houter de historie van Vlieland heeft onderzocht, zijn onderzoek naar de historie van Terschelling voortzetten.
Oproepje
Mijn naam is Temmo de Hek. Ik heb een groot deel van mijn leven op Terschelling gewoond. Maar na lang twijfelen besloot ik om mijn droom na te jagen om televisie programma’s te maken. Na allerlei omzwervingen werd ik toegelaten op de Media Academie om daar een echt vak te leren. Mijn eiland blijft altijd trekken. Mijn familie komt er immers vandaan. En liggen begraven op de oude begraafplaats onder de Brandaris. Mijn grootouders Willem de Hek en Mina de Hek-Muijskens, en mijn overgrootouders Willem Huiberts de Hek (de eerste ‘de Hek’ op Terschelling) en Grietje de Hek-Stobbe. Zes jaar geleden besloot ik om een film over mijn familie te maken. Bij hun graven hoort een verhaal. Maar hoe zit het dan met de andere personen die er liggen? Hoort daar een verhaal bij? Reden voor mij om verder te gaan zoeken. Natuurlijk hoort er bij elk graf en bij elke persoon daar een verhaal. Soms kort en krachtig soms meeslepend mooi, soms spannend of ook zelfs grappig. Het bleek een heel gepuzzel. Van veel graven is helaas niets meer bekend. Van een enkel graf willen de nabestaanden niet mee werken. Gelukkig zijn er van de meeste graven nog feiten te vinden, verhalen te vertellen. In veel gevallen is het me gelukt om de nabestaanden te vinden. Na een schoorvoetend begin werd ik verrast door het grote aantal verhalen. Wat een bijzondere ervaring. Vol trots vertellen deze mensen mij hun verhaal. Ik heb nog niemand hoeven overtuigen van het belang. Al deze mensen hebben Terschelling gemaakt tot wat het nu is. En werkelijk, er liggen boeren, burgemeesters, schoolmeesters, bakkers, stratenmakers, moeders, vaders, jonge kinderen en zoals Annie Feenstra in haar gedicht Liz mi del zo mooi treffend noemde Nest Redders en Reders.
Veel verhalen gaan over reddingen, drenkelingen, over armoede en over honger. Over de oorlog en over grote gezinnen vaak met ook veel kindersterfte. Over de ramp met de loodsschoener in 1925 waar dertien Terschellingers bij omkwamen. Over het goudschip de Lutine. Ook daarvan liggen er drenkelingen begraven op de plek waar nu het voetpad loopt tussen het parkeerterrein en de Brandarisstraat. Al deze verhalen probeer ik te verzamelen en vast te leggen op film. Mijn bedrijf TEM-Media producties kon de eerste twee delen produceren met een bijdrage van de Gemeente Terschelling. Deel 3 en deel 4 worden geproduceerd door zeer ruime bijdrages van onder andere Schylge Myn Lântse, het Dirk Mentzfonds en de Stichting Ons Schellingerland. Het geeft aan hoe groot het belang is om onze gezamenlijke geschiedenis te bewaren. En dat is mijn drijfveer. Het vastleggen van al deze verhalen zodat deze mensen niet vergeten worden. Te midden van het bruisende dorp nemen ze stilletjes hun plaats in, tussen de bewoners en toeristen. Er is altijd ruimte voor nieuwe verhalen. Mocht je mee willen werken aan de film laat het me dan weten. Zelfs de kleinste verhalen zijn belangrijk! Temmo de Hek bel 0640822074 of mail temmedia@mail.com
“An è Reis” in De Stilen.
Een aantal jaren geleden kregen Lieuwe Kaspers, Piet Luidenga, Martijn Schot en Frans Schot het idee om films te vertonen in de recreatiezaal voor de bewoners van de Stilen. Martijn en Lieuwe hebben in de afgelopen jaren veel films over Terschelling gedigitaliseerd. Deze zijn te zien op een site via You Tube – “Terschelling films van vroeger” met ruim 80 films over allerhande onderwerpen binnen de eilander cultuur. Zij lanceerden dit idee bij het bestuur van de Cultuur Historische Vereniging Schylge Myn Lântse. Een heel goed initiatief en SML bombardeerde hen meteen als werkgroep “Terschelling films van vroeger”. Ook Saskia Pals, coördinator welzijnsactiviteiten van De Stilen, nam het plan enthousiast aan. De eerste filmvertoning vond plaats op vrijdagmiddag 9 september met ruim 40 genodigden, waaronder burgemeester Caroline van de Pol en maar liefst drie eeuwelingen, mevrouw Zantema, mevrouw Brevet en de heer Kaspers.
De aanwezigen genoten met volle teugen van de in 2005 gefilmde en digitaal vastgelegde uitvoering van de Meslânzer musical “An è Reis”, gespeeld en gezongen door de toneelvereniging “Welkom Binnen”, met muziek door eilander muzikanten. Jo Smit schreef de teksten in `t Meslânzers op bestaande melodieën van bekende Terschellinger liedjes. In de pauze werden de aanwezigen vanuit Schylge Myn Lântse getrakteerd op koffie met opgespoten pondkoek. Wegens de enthousiaste reacties van de aanwezigen is besloten om vanaf half oktober om de drie weken op vrijdag een filmmiddag te organiseren. De eerstvolgende filmmiddag is gepland op vrijdag 28 oktober.