Terschelling in de Beeldende Kunst
door Frans Schot. SML jaargang 36 № 1. 2015
Een bevlogen kunstenaar
Jan van Gent is een belangrijke schakel in de reeks van kunstenaars en fotografen die met hun kunstwerken en foto’s een aanzienlijke bijdrage leverden aan de rijke cultuurhistorie van Terschelling. Jan van Gent maakte kunstwerken onder het pseudoniem Gander. Ornithologen onder ons weten dat de grote zeevogel met de naam Jan-van-Gent ook Gander wordt genoemd.
Twee van de vele vrienden van `t Behouden Huys, Kees Boer en Jo Smit kwamen geregeld in de jaren tachtig de kombuis van het museum binnenwandelen. Niet zelden kwamen zij op verzoek van conservator Albert Flonk om een rondje over het eiland te maken met affiches van een expositie. Maar niet zonder: Eérst koffie! Op een morgen in 1987 namen zij een aardige man mee als gast. Hij wilde graag een kijkje nemen in het museum. Frans, we hebben een collega van je meegebracht. Als reactie op mijn vragende blik vervolgde Kees Boer: Dit is Jan van Gent, hij schildert ook en hij zou graag eens exposeren in het museum. Dit aanbod was zeer welkom want de nieuwe grote zaal van het museum was net twee jaar beschikbaar als expositieruimte. Reeds een paar dagen later zaten Albert Flonk en ik op de koffie bij Jan en zijn lieve vrouw Mies. Na Jans pensionering in 1984 zijn ze naar Terschelling getrokken en nestelden zij zich in een gloednieuw huis in het verlengde van de Westerdam met uitzicht op de Terschellinger polder. Na de gemoedelijke kennismaking met koffie en iets erbij ging Jan ons voor de trap op naar boven en betraden we zijn atelier.
Over een beslissing om het werk te exposeren hoefden we niet na te denken. Een datum werd meteen ter plekke vastgesteld. Het hele seizoen van 1988 zou het worden. Jan liet ons een schitterende collectie zien van groot formaat olieverfschilderijen, aquarellen en tekeningen. De meeste realistisch, maar ook grafisch werk in pen en inkt en een paar geabstraheerde werken, maar altijd herkenbaar. Ooit werkte op Terschelling de kunstschilder Marius Richters, waarover iemand opmerkte: In zijn schilderijen stormt het. Zo weet Gander juist de stilte, die je op Terschelling kunt ervaren te vangen in zijn schilderijen. Serene rust straalt uit in veel van zijn werk. Het zijn sfeervolle schilderijen, waarin hij de wijde verten, de uitgestrektheid van het Terschellinger landschap weergeeft in de vervaging van de horizon. Mooie voorbeelden hiervan zijn het winterlandschap Sneeuw in de polder en het aanzicht op Midsland vanaf de Noordermieden op een warme zomermiddag. Eenvoud staat hoog in het vaandel in zijn werk. Als ik het met drie kleuren kan doen, maak ik geen gebruik van een vierde. Als ik een pentekening in twee lijnen neer kan zetten, is een derde overbodig.
De expositie in 1988 gaf een fraai overzicht van de veelzijdigheid van zijn schilderstijlen.
Jan van Gent is in Rotterdam geboren in 1925. De leraar tekenen op de HBS ontdekte zijn talent, adviseerde Jan door te gaan en zijn gave te ontwikkelen. Hij nam lessen van verschillende kunstenaars en volgde van 1960 tot 1963 een schildersopleiding aan de kunstacademie. Jan van Gent heeft verschillende functies uitgeoefend bij de Nederlandse Spoorwegen. Hij is een aantal jaren hoofdredacteur geweest van het personeelsblad van de NS. Tot zijn pensionering heeft hij ruim twaalf jaar de functie uitgeoefend van conservator van het Spoorwegmuseum in Utrecht. In die tijd exposeerde Jan reeds vaak zijn schilderijen onder meer in zijn woonplaatsen Overschie en Ede.
Vanaf de eerste jaren op Terschelling heeft Jan zich laten inspireren door het eilander landschap. Ik kan me voorstellen dat hij zijn schildersezel wel eens gezellig bij Mies in de kamer heeft neergezet. Vanuit het raam van de woonkamer had hij ruim zicht op de Terschellinger polder. Gesigneerd met Gander heeft hij dit uitzicht in verschillende jaargetijden op doek vereeuwigd.
Jan en Mies maakten deel uit van de categorie eilanders, die door hun geregelde vakanties op Terschelling zo zeer doorspekt waren met dat bijzondere ‘eilandgevoel’, dat zij er zijn gaan wonen. Het vakmanschap van Jan werd al snel ontdekt. Ik wil graag aan de mensen in wiens midden ik woon en werk laten zien waar ik mee bezig ben. Op Terschelling werden drie tentoonstellingen van zijn werk ingericht. In de voormalige Galerie 6 in Baaiduinen, galerie `t Spinsel in Midsland en in ons museum `t Behouden Huys. Van zijn redactionele ervaring, opgedaan in Utrecht, werd op Terschelling dankbaar gebruik gemaakt. In 1987 werd hij redacteur van De Miedbringer en nam hij zitting in het bestuur van de Stichting Ons Schellingerland. De illustraties die hij maakte voor deze periodiek gaven het een fikse opwaardering.
in Midsland.
In februari 1825 vond de laatste rampzalige overstroming op het eiland plaats. De Terschellinger polder stond totaal onder water, het reikte zelfs in Midsland tot aan het kerkemuurtje. In de buitenmuur van het Buitenlevenglop nr. 7 is een gedenksteen ingemetseld die de hoogte van de waterstand tijdens de ramp aangeeft. De steen is ontworpen door Gander.
Galeriehoudster Yvonne de Boer vond het een goed idee om het werk van Gander weer eens in de spotlights te hangen. Een groot deel van de collectie is in familiebezit. Van zoon René van Gent kreeg ik na
e-mailcontact een aantal van deze werken digitaal toegezonden. René, die ook nog geregeld het eiland bezoekt, heeft vorig jaar gezocht naar een geschikte expositieruimte, echter nog zonder resultaat. De Eindejaarsinloop van onze vereniging lijkt mij wel een goed idee.
Jan schreef in De Miedbringer soms enkele karakteristieke uitspraken en gezegden, die hij verzamelde. Eén ervan, een Afrikaans gezegde luidt als volgt: Eén van de ouden die sterft, is een boekenkast die afbrandt.
Gelukkig is alles van Gander bewaard gebleven. Het museum heeft ook een aantal werken van hem in de collectie. Jan van Gent is overleden in 1996 op de leeftijd van 70 jaar.
Informatie uit:
- Bibliotheek en collectie `t Behouden Huys
- Terschelling Magazine 9de jaargang nr. 3 door Renske Gorter.
- De Miedbringer 1996 door Piet Lautenbach
- René van Gent, collectie