Terschelling in de Beeldende Kunst
door Frans Schot. SML jaargang 39 № 2. 2018
Liefde voor landschap, onder deze titel werd er in de kerstvakantie van 1995 in het Centrum voor Natuur en Landschap op West een tentoonstelling samengesteld met schilderijen en aquarellen van Terschellinger landschappen van Blok van der Velden. Het was een initiatief van Hessel Haantjes en George Visser.
De eerste Blok van der Velden, die ik jaren geleden onder ogen kreeg, was een kleine aquarel van een duingezicht met doorkijk naar zee. Het hing aan de muur in de eetzaal van pension de Vijfpoort. Schoonmoeder Bartha wist mij te vertellen, dat de kunstschilder een tijdje een paar huizen verder in Formerum bij de familie Bakker een appartement huurde en er exposeerde.
Ad Blok van der Velden zag het levenslicht op 12 april 1913 in Dordrecht. Wat is het toch belangrijk dat ouders het talent dat zij ontdekken bij hun kinderen stimuleren.
Ook Ad legde zich aangemoedigd door zijn vader van jongs af aan toe op tekenen en schilderen. Hij werd lid van het tekengenootschap Pictura en etsen leerde hij op de Rotterdamse kunstacademie. De vakanties werden gevierd op Texel voornamelijk in de jaren dertig van de vorige eeuw. In die tijd kon je het echter als aankomend kunstenaar niet maken om het land van de schilderkunst bij uitstek niet bezocht te hebben. Ad verbleef dus ook enkele jaren in Frankrijk en volgde er lessen op de academie van Nice.
Het is niet vreemd dat veel mensen in zijn schilderijen de invloed van Van Gogh zien. Zijn reactie daarop was: Je bent een product van de cultuur, daardoor kunnen altijd invloeden van anderen zichtbaar zijn.
Omstreeks 1940 vestigde hij zich samen met zijn vrouw Ietje op zijn oude vakantie bestemming. De schoonheid van het Texelse landschap was onder de invloed van de Franse cultuur niet uit zijn geheugen weg te gummen. In de Tweede Wereld Oorlog is hij gedwongen tewerkgesteld in de bouw van Duitse verdedigingswerken rond Assen. Na terugkeer heeft hij nog 39 jaar op Texel gewoond. De kunstenaar heeft er verscheidene malen geëxposeerd. Meer dan duizend schilderijen en tekeningen hebben voornamelijk het landschap van dit eiland als onderwerp. Specifiek in zijn werk is het gebruik van bepaalde kleurcombinaties. Op zijn palet gebruikte hij vaak maar drie kleuren: rood, blauw, geel en wit. De kleurcombinaties, die hierdoor ontstonden zijn kenmerkend voor de stijl, die in veel van zijn olieverf schilderijen terug te vinden is. Daardoor is zijn werk vrij herkenbaar. In tegenstelling tot het werk van Van Gogh, plaatste Blok van de Velden zelden mensen in zijn landschappen.
Niet dat ik een hekel aan mensen heb, maar ze passen niet in mijn manier van schilderen, zegt hij er zelf over in een interview. Ik schilder wel landschappen, waarin positieve menselijke invloed te zien is.
Verblijf op Terschelling
In het begin van de jaren vijftig ontdekt hij ook het gevarieerde landschap van Terschelling. Hij verblijft er meerdere zomers. Bij de familie Bakker in Formerum huurde Blok van der Velden in 1958 een appartement en richtte er een verkoopatelier in. Nederlandse- en in die tijd ook veel Duitse toeristen vielen als een blok voor zijn kunstwerken. De inventarisatielijst van kunstwerken in de expositie in 1995 in het Centrum voor Natuur en Landschap laat een groot aantal Terschellingers zien die één of meer Blok van der Velden`s aan de wand hebben.
Hij had in die Terschellinger periode naast een appartement bij de familie Bakker verschillende logeeradressen.
Ad heeft een tijdje in de Prinses Irene hoeve bij de familie Terpstra in Landerum gewoond in een klein kamertje naast het Zwarte Schaap. Soms logeerde hij bij de familie Haan te Landerum 4. Ad hield voornamelijk van de uitbundige bloemenpracht in de polder, op de buitendijkse kwelders, de Bosplaat en in die tijd veel voorkomende graanakkers. Ook het kweldertje bij Dellewal met droog liggende vletjes en het zicht op de Brandaris is een paar keer in olieverf vastgelegd.
Ik rijd en loop over het eiland en het enige wat ik doe is alles in me opnemen, de hele verdere dag laat ik het op me in werken en de inspiratie groeit vanzelf om er een schilderij van te maken. Pas de volgende dag ga ik er met schildersmateriaal naar toe. In enkele uren zet ik het in verf op het doek. Het liefst schilder ik ter plaatse, dan pak je de sfeer het best.
Blok van der Velden vertelde, dat het niet altijd eenvoudig was om van zijn werk te kunnen leven. Soms betaalde hij de huur of zijn eten met een kunstwerk. Peter Miedema bevestigde dit in een verhaal over zijn opa, toenmalig eigenaar van hotel Nap. Blok van der Velden had na een avondje gezelligheid de rekening betaald met een olieverf schilderij. Toch heeft hij zijn gezin altijd redelijk kunnen onderhouden. In de beginjaren zocht hij zijn kopers onder de toeristen. Vaak trok hij met een map tekeningen onder de arm langs de hotels om zijn werken aan te prijzen, deze gingen soms best wel vlot van de hand. De naamsbekendheid steeg met het aantal exposities in hotels en restaurants op Terschelling.
Vanaf 1975 reist hij veelvuldig de zon achterna naar het warme zuiden tot in Laveno bij het Lago Maggiore. In 1979 verliet hij Texel en verhuisde Ad met zijn tweede vrouw Hanneke naar Varese in Italië. Een jaar later in 1980 overleed hij en werd daar aanvankelijk ook begraven. In 1995 is Ad herbegraven in Den Burg op Texel.
Hoewel Blok van der Velden’s kunstwerken bij zijn leven reeds zeer gewaardeerd werden, is hij er niet rijk van geworden. Pas na zijn dood is er ook via het internet veel vraag naar een Blok met name op Texel.
Exposities:
- 1955 – Toynbee gebouw, Burgemeester Mentzstraat, West.
- 1958 – Atelier bij de familie Bakker, Formerum.
- 195? – Hotel paal 8.
- 196? – Hotel Victoria, West.
- 196? – Regelmatig in gasterij de Drie Grapen, Midsland Noord.
Informatie:
- Uitgave Texel in pen en penseel.
- Archief museum `t Behouden Huys.
- Familie C. Bakker, Formerum.
- Familie T. Haan, Landerum.
- Expositie CNL, Hessel Haantjes en Georg Visser.
Ter aanvulling
Onderstaande werd nog aangeleverd door Frans Schot, nadat hij het stuk over Ad Blok van der Velden al had aangeleverd:
Mot je nog meer wete over Blok van der Velden? vroeg Hessel Haantjes mij onlangs zittend op zijn scooter terwijl hij een zwaar shagje draaide. Nou, ik heb mijn artikeltje met schilderijen kortgeleden reeds ingeleverd bij de redactie, antwoordde ik. Ik heb veertien Blok van der Veldens, wist hij mij te vertellen. Er bestaan ruim zestig schilderijen en aquarellen van landschappen van Terschelling, waaronder ook een paar portretten van eilanders en ook een aantal zeer bijzondere landschappen van reeds verdwenen buitendijkse kwelderlandschappen. We waren het over eens, dat het zeker de moeite waard zou zijn een speciaal Terschellinger Blok boek uit te geven.
We houden het in beraad, zei Hessel en gaf gas en verdween om de hoek bij de Koffiemolen richting de Rustende Jager.